Çocuklarda İstenmeyen Davranışlar Ceza İle Çözülebilir Mi?

Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi konu hakkında önemli bilgiler verdi.

Ceza çocuk eğitiminde tartışmalara neden olan konulardan biridir. Kimi eğitimciler ya da psikologlar cezanın davranış eğitiminde etkili olduğunu savunurken kimi uzmanlar da cezanın çocuğun ruhsal gelişimine zarar verdiğini savunur. Hal böyleyken ebeveynler de çocuklarının eğitiminde cezaya başvurup başvurmayacakları konusunda kararsız kalabilirler. Ebeveynler çocuğa ceza vermeden önce istenmeyen davranışı çocuğun neden yaptığını sorgulamaları gerekir. Yani çocuk ebeveyninden korktuğu için mi yalan söylüyor, depresyonda olduğu için mi acaba ders çalışmıyor, yoksa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğu için mi ders başarısı düşük ya da kaygısı arttığı için mi tırnak yemeye başlamış ebeveynler tarafından bunların geç kalmadan fark edebilebilmesi gerekir. Çocuklarda olumsuz olarak nitelendirilen davranışlar, psikolojik nedenlere bağlıdır. Cezalandırmak istediğiniz davranış aslında çocuğun psikolojik ihtiyacının yeterince karşılanmadığının bir sinyalidir. Ceza vermek yerine öncelikle çocuk bu davranışı acaba neden yapıyor diye ebeveynin kendine sorabilmesi gerekir. Eğer ebeveyn sebebini tahmin edebiliyorsa bunu ceza ile değil ihtiyacı olan sevgi, ilgi ya da disiplin ile çözebilmesi gerekir. Ebeveynlerin ceza yerine çocuğa uygulayacağı sağlıklı disiplin yöntemi çocuğu sevdiği bir şeyden mahrum bırakmaları olacaktır. Ama bunu yaparken de yine çocuğun duygularını hedef almadan yalnızca davranışı hedef alarak yapmaları gerekir. Örneğin ebeveyn ödevlerini vaktinde yapmayan çocuğu tabletten belli bir süre mahrum bırakmak istiyor ama bunu yaparken çocuğa “Kaç kere dedim sana ödevlerini yap diye, hiç söz dinlemiyorsun, bak Ahmet'e bütün ödevlerini nasıl da yapıyor o zaman sana tablet yok” dediğinde çocuğun duygularını hedef almış olur ve bu uyguladığı yöntem mahrum bırakma değil bir ceza olur. Ceza ile mahrum bırakmanın farkı; ceza duyguları hedef alırken mahrum bırakma ise davranışları hedef alır. Dolayısıyla ebeveynin çocuğa şöyle söylemesi sağlıklı olur:  “Ödevlerini düzenli olarak yapmaya başlayana kadar tabletle oynama bir süre ara veriyorum ya da ödevlerini yapmamayı tercih edersen tabletle de oynamamayı tercih etmiş olursun” şeklindeki cümle çocuğun ruhsal gelişimine zarar vermez. Çocuk ısrar eder ya da ağlarsa ebeveyn kesinlikle ikna etmemeli ve uzun uzadıya açıklamalardan kaçınmalıdır ki çocuk direnç göstermesin.